Các loại dịch bệnh tái nổi với nhiều biến chủng và tái tổ hợp phức tạp đang gây ra mối đe dọa lớn cho ngành chăn nuôi Việt Nam. Để đối phó, giải pháp toàn diện tích hợp từ vắc xin hiệu quả, xét nghiệm chính xác và công nghệ trí tuệ nhân tạo đang trở thành chìa khóa quan trọng, giúp kiểm soát dịch bệnh một cách bền vững và hiệu quả.
Dịch bệnh tái nổi: Thách thức lớn cho ngành chăn nuôi
Trước tình hình đó, ngày 16/5/2025, tại KS. Grand Plaza (Hà Nội), Công ty VETLATECH và các đơn vị uy tín như Dahaunong (ĐHN), Công ty Thuốc thú y Màu Xanh, BioDx, Biolabtek, One Health Consultation, đã tổ chức hội thảo chuyên đề “Kiểm soát dịch bệnh tái nổi trên heo: Giải pháp toàn diện Vắc xin – xét nghiệm – trí tuệ nhân tạo”. Hội thảo diễn ra với sự tham gia của hơn 100 đại biểu là đại diện Viện Nghiên cứu, chủ doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi, công ty thuốc thú y, đại lý thuốc thú y, công ty vắc xin, trang trại chăn nuôi và chuyên gia ngành chăn nuôi heo tại miền Bắc.
Bà Nguyễn Thị Thanh Hương – Chủ tịch HĐQT Vetlatech
Tại sự kiện, bà Nguyễn Thị Thanh Hương – Chủ tịch HĐQT VETLATECH – nhấn mạnh rằng ngành chăn nuôi heo hiện tại đang có mức lợi nhuận tốt, nhưng cũng đối mặt với mức độ dịch bệnh phức tạp chưa từng có như PPRS, PCV, ASF và chúng liên tục biến chủng làm cho việc chăn nuôi phức tạp hơn bao giờ hết. Riêng PRRS hiện đã có bằng chứng lưu hành đồng thời nhiều chủng, trong đó biến thể NADC30 và NADC34 có đặc tính tái tổ hợp nhanh, khiến vắc xin hiện tại kiểm soát chưa hiệu quả. Trước tình hình thực tế dịch tễ bệnh hiện nay, với mong muốn mang lại cũng như cập nhật thông tin mới, đa chiều cũng như tiếp cận với AI để hỗ trợ cho công việc kiểm soát dịch bệnh ngày càng hiệu quả, Công ty VETLATECH và các đối tác đã mời nhiều chuyên gia nhiều lĩnh vực nhằm để chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra các giải pháp tối ưu hơn cho chủ trại và hệ thống chăn nuôi lớn cũng những những quy mô chăn nuôi vừa và nhỏ.
Công nghệ AI và tiếp cận “Một sức khỏe”
Bà Lê Thị Thu Hà – CEO VETLATECH nhấn mạnh việc ứng dụng AI vào phân tích dữ liệu, chẩn đoán nhanh và tối ưu lịch tiêm phòng sẽ giúp người chăn nuôi chủ động hơn trong phòng bệnh. Hiện tại nền tảng của Công ty VETLATECH (Vetlatech.vn ) đã tích hợp tính năng “Chat với AI”, hỗ trợ tư vấn dịch tễ tức thời, hướng tới một nền chăn nuôi số hiện đại và hiệu quả.
Bà Lê Thị Thu Hà – CEO VETLATECH
Bà Hà nhấn mạnh vai trò của “Một sức khỏe” (One Health) – tư duy liên kết đa ngành giữa chăn nuôi, môi trường và sức khỏe con người để kiểm soát dịch bệnh ngày càng tốt hơn, đảm bảo việc phòng bệnh cũng như cung cấp được nguồn thực phẩm an toàn hơn mà trong đó ngành chăn nuôi, thú y đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Thay vì chỉ phòng bệnh cục bộ, cần có hệ thống cảnh báo sớm và tầm soát chính xác, đồng thời ứng dụng công nghệ số để ra quyết định nhanh và khoa học hơn. VETLATECH đã phát triển hệ thống xét nghiệm thông minh kết hợp giữa ELISA và PCR nhằm phân loại nhanh trạng thái miễn dịch và nhiễm bệnh. AI được tích hợp để phân tích hàng ngàn mẫu dữ liệu (Big DATA), đưa ra gợi ý phác đồ xử lý và cảnh báo sớm tại từng khu vực.
Chiến lược “Chặt đứt PRRS 2.0”
Theo báo cáo của Bác sĩ thú y Fang Zhiwei, Công ty Dahuanong Trung Quốc Đại lục, để chặt đứt PPRS 2.0 cần có chiến lược nhằm ổn định nhanh và hướng tới thanh lọc hoàn toàn PRRS khỏi trại. Cụ thể như sau:
- Tăng cường an toàn sinh học: Cắt đứt lây lan PPRS, ngăn chặn chủng mới xâm nhập vào trại.
- Tối ưu hóa sản xuất theo lô bằng việc tối ưu hóa dây chuyền sản xuất.
- Nhập hậu bị và nuôi dưỡng: Loại bỏ cá thể dương tính, bảo đảm lưu hành duy nhất một chủng virus.
- Xây dựng hệ thống hàng an toàn bằng cách giám sát và đánh giá định kỳ.
- Quy trình tiêm phòng hiệu quả bằng việc sử dụng vaccine đồng chủng với chương trình hợp lý
- Đảm bảo thanh lọc thành công: Thực hiện nghiêm túc là yếu tố quyết định cho hiệu quả của kế hoạch.
Cùng với đó, chiến lược“Chặt đứt PRRS 2.0” còn đi kèm với sơ đồ điều trị riêng biệt cho từng nhóm heo, từ hậu bị, nái mang thai, heo con bú mẹ đến heo thịt
Bác sĩ thú y Fang Zhiwei cũng khẳng định, Vaccine vô hoạt DHN-PRRS của Dahuanong Trung Quốc được sản xuất bằng quy trình tiên tiến, đảm bảo hàm lượng kháng nguyên cao (>10^8 TCID₅₀/ml), giữ nguyên cấu trúc hạt virus nhờ phương pháp vô hoạt bằng β-propiolactone (BPL) và tinh lọc kỹ càng, loại bỏ tạp chất nhằm tăng tính an toàn và hiệu quả miễn dịch. Điểm đặc biệt của vaccine là khả năng vượt qua hiện tượng tăng cường phụ thuộc kháng thể (ADE), vốn thường làm giảm hiệu quả của các loại vaccine PRRS không đồng chủng.
Sản phẩm đáp ứng được nhu cầu đa dạng với chủng virus điển hình như NADC30, NADC34, QYYZ và các chủng genotype 1 (châu Âu). Vaccine kích thích hệ miễn dịch toàn diện, bao gồm cả miễn dịch thể dịch và miễn dịch tế bào, giúp tạo ra kháng thể nhanh và đồng đều trong đàn, giảm thiểu sự lan truyền virus trong trại.
Một trong những ví dụ điển hình là một trại nái 4.960 con ở Tây Bắc Trung Quốc.
Chiến lược tiêm chủng tối ưu thường phối hợp giữa vaccine sống nhược độc và vaccine vô hoạt. Đối với trại dương tính không ổn định, heo nái được tiêm vaccine sống 3 lần mỗi năm, kết hợp với 2 lần tiêm vaccine vô hoạt. Trại dương tính ổn định thường áp dụng 4 lần tiêm vaccin vô hoạt/năm. Heo con được tiêm vaccine vô hoạt từ 14 ngày tuổi và tiêm nhắc lại mũi 2 sau 21 ngày nhằm duy trì miễn dịch liên tục và ổn định.
Sau 3 mũi tiêm vắc xin vô hoạt DHN (mỗi mũi cách nhau 2–3 tuần), tỷ lệ dương tính PRRS trong dịch hoàn giảm từ 71,42% xuống 0% trong vòng 6 tuần. Tại Việt Nam, một trang trại tại Phú Thọ từng có tỷ lệ heo chết khi sinh lên đến 19%, sau khi áp dụng phác đồ kết hợp vắc xin sống + vắc xin vô hoạt PRRS-DHN và bổ sung thuốc gamithromycin, tylvalosin, tỷ lệ chết đã giảm xuống còn 13,45%. Heo thịt 7 tuần tuổi trong cùng trại cũng giảm tử vong từ 5% xuống còn 2–3%, triệu chứng hô hấp giảm từ 10% còn dưới 3%.
Sản phẩm đang được Công ty Cổ phần Thương mại Màu Xanh phân phối, áp dụng cho nhiều hệ thống trang trại và thu được những kết quả tích cực.
Mô hình kiểm soát dịch bệnh toàn diện
Giáo sư Chu Hồng Siêu đến từ Đại học Nông Lâm Tây Bắc (Trung Quốc)
Một trong những nội dung gây ấn tượng mạnh nhất là phần chia sẻ của Giáo sư Chu Hồng Siêu đến từ Đại học Nông Lâm Tây Bắc (Trung Quốc). Theo Giáo sư Siêu, mô hình kiểm soát PRRS hiệu quả cần tuân thủ 9 yếu tố then chốt, bao gồm kiểm soát sinh học nghiêm ngặt, tổ chức sản xuất theo lô 36 ngày, quản lý đàn giống âm tính kép, huấn luyện miễn dịch cho heo hậu bị bằng phác đồ phối hợp vắc xin nhược độc và vắc xin vô hoạt đồng chủng.
Giáo sư Siêu nhấn mạnh rằng việc kiểm soát dịch bệnh không thể rời rạc mà cần tiếp cận theo hệ thống. Với PRRS, ông trình bày lộ trình 9 điểm kiểm soát toàn diện, trong đó ba điểm mấu chốt là kiểm soát an toàn sinh học, tổ chức sản xuất theo lô, và miễn dịch chủ động bằng vắc xin phối hợp. Mô hình quản lý khép kín với “vùng sạch – vùng bẩn”, luồng di chuyển một chiều, phân khu rõ ràng và kiểm tra định kỳ đã giúp nhiều trại ở Trung Quốc tiến tới thanh lọc PRRS hoàn toàn.
Điểm đột phá là phương pháp sản xuất theo lô 36 ngày – mỗi 5 tuần một đợt heo ra chuồng – giúp giảm đáng kể nguy cơ bùng phát ASF. Dữ liệu thống kê cho thấy, nếu bán heo mỗi tuần thì rủi ro nhiễm ASF trong năm là 22,94%, còn sản xuất theo lô 5 tuần giảm xuống chỉ còn 4,89%. Điều này không chỉ làm giảm thiệt hại kinh tế mà còn cải thiện đồng đều miễn dịch trong đàn, giảm tần suất tiêm phòng, tối ưu hiệu suất nhân lực và giảm áp lực quản lý.
Bên cạnh đó, ông Siêu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh dịch âm tính kép PRRS, trại lõi âm tính, và phác đồ miễn dịch hậu bị bằng vắc xin sống nhược độc kết hợp vắc xin vô hoạt chủng đồng nguồn. Với heo con, tùy mức độ dương tính trong trại mà chiến lược tiêm phòng được điều chỉnh linh hoạt theo 3 mức – trên 50%, từ 20–50%, và dưới 20%. Kháng sinh hỗ trợ cũng được khuyến nghị là tylvalosin kết hợp doxycycline và đa vitamin.
Riêng với ASF, Giáo sư Siêu đưa ra những quy chuẩn nghiêm ngặt về khử trùng, kiểm soát nhân sự, vật tư và chuỗi cung ứng. Toàn bộ trại phải tuân thủ nguyên tắc “vào – ra một chiều”, tắm bắt buộc, khử trùng 3 lần và vật tư được cách ly tối thiểu 48–72 giờ. Những biện pháp này giúp kiểm soát chặt từ cửa trại, giảm nguy cơ xâm nhập dịch bệnh từ bên ngoài.
Giáo sư Siêu kết luận: “Sống sót là cần thiết, nhưng sống tốt hơn mới là mục tiêu. Và chỉ khi kiểm soát được PRRS, ASF, PED bằng hệ thống tổng thể và tổ chức khoa học, ngành chăn nuôi mới có thể bền vững.”
Đại diện công ty VETLATECH cùng các đại biểu tham dự chụp ảnh lưu niệm